کارآیی شرکت‌ها بر مبنای تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها (DEA) و توانایی پرداخت بدهی در سررسید

وقایع مختلف مالی می­تواند منابع مالی یک اعتبار دهنده را در معرض خطر قرار دهد. برخی مطالعات در این زمینه، ورشکسته شدن اعتبارگیرنده را به­عنوان ریسک اعتباری در نظر گرفته و مدل­هایی برای پیش­بینی آن ارائه نموده­اند. اما بحران مالی1 که باعث ناتوانی موقت شرکت­ها در بازپرداخت دیون می­گردد، قبل از مرحله ورشکستگی روی می­دهد که می­توان با ارائه مدلی مناسب و انجام رتبه­بندی اعتباری2 به پیش­بینی آن اقدام و زمان لازم برای عکس­العمل شرکت­ها را فراهم نمود و سرمایه­گذاران را در ارزیابی فرصت­های مطلوب از نامطلوب یاری رساند. مدل­های مختلفی از جمله آنالیز ممیزی3، رگرسیون لجستیک4، شبکه­های عصبی5، تحلیل پوششی داده­ها و... در زمینه رتبه­بندی اعتباری مورد استفاده قرار گرفته­اند که در این میان تحلیل پوششی داده­ها به دلیل انعطاف­پذیری بالاتر، در سال­های اخیر بیشتر مورد توجه علاقمندان به صنعت رتبه­بندی بوده است. در این تحقیق، صحت و اعتبار نتایج تکنیک تحلیل پوششی داده­ها در رتبه­بندی اعتباری با استفاده از اطلاعات دو گروه از شرکت­های تولیدی بورس اوراق بهادار و هفت نسبت مالی منتخب مورد آزمون قرار گرفته است. گروه اول متشکل از 40 شرکت دارای بحران مالی و گروه دوم متشکل از 40 شرکت فاقد بحران مالی بوده­اند. فرضیه­های این تحقیق با استفاده از آزمون مقایسه میانگین دو جامعه، تحلیل همبستگی و رگرسیون خطی ساده مورد ارزیابی قرار گرفته­اند. نتایج آماری تحقیق نشان داد که بین کارآیی محاسبه شده با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده­ها و توانایی شرکت­ها جهت پرداخت بدهی در سررسید، همبستگی معناداری وجود دارد. نسبت­های مالی کل بدهی به کل دارایی، کل بدهی به حقوق صاحبان سهام، دارایی جاری به بدهی جاری، سرمایه در گردش به کل دارایی، وجه نقد به کل بدهی، سود خالص به کل دارایی و توان پرداخت بهره از مناسب­ترین نسبت­های مالی جهت استفاده در رتبه­بندی اعتباری می­باشند. سرانجام نمره کارآیی 80 شرکت مورد بررسی، محاسبه و رتبه هر یک از آنها تعیین گشت. نتایج رتبه­بندی نشان داد که تمامی 40 شرکت فاقد بحران مالی به مراتب رتبه اعتباری بالاتری نسبت به 40 شرکت دارای بحران مالی، کسب نموده­اند.